Wednesday, March 24, 2010

अथ हांडी कथा

अथ हांडी कथा


पेट री आग सैंग सूं भूंडी हुवै। आंगळियां माथै गिणिजणजोग देसां नै टाळ देवां तो सैंग रा सैंग देस इण आग सूं लड़ै ! आपणी तो संस्कीरती ई इण ढाळै री ही। धरती निपजती उण साल सगळो नाज कोठ्यारां मांय जा लुकतो अर इंयां काळ-दुकाळ सोरा टिप जांवता। हाल बखत कीं बदळग्यो पण संस्कार कांई सोरा-सा बदळिजै ? आज ई पढेसरी टाबर नौकरी लागै का दूजै किण ई हीलै, बूढियां रै मंूडै सूं मतै ई निसर जावै, 'चलो रैय...हांडीआळो बार तो मूंदिज्यो...!
हांडी मिनख री 'प्राथमिक` जुरत हुवै। हांडीआळो बार मूंदिज्यो अर मिनख धूंसिज्यो। जिंयां किरकेट मांय 'बैट्समैन` सौ रै आंकड़ै नै पार करतां ई धू..आ..धू लाग जावै।
हांडी रा केई रूप हुवै। अळगी अळगी जिग्यां उण रा नांव ई अळगा अळगा हुवै पण मूल बो ई रैवै। ...गोळ पींदो...चौड़ा कानां। कानां माथै चेतै आयी.... अेक कैवत है नीं, हांडी रीसाणी हुय`र आपरा काना ई तो बाळसी। ब्होत अजीब बात है सा ! हांडी उकळ`र आपरा काना ई बाळ सकै.... और कीं नीं कर सकै ? मतलब कै सैंग सूं कमजोर हुवै हांडी ? चलो सा... कमजोर ई समझल्यो ! क्यूंकै पैली बात तो हांडी माटी री हुवै अर दूजी बा हुवै ई गरीब री है। गरीब मतलब छेकड़लो मिनख। छेकड़लो मतलब जमीन सूं जुड़ेड़ो। अबैं... सोचो थे। जमीन री तलास करता करता तो चोखा चोखा अर खांमखां ई आपरी जूण होम करग्या। फलाणो परधानमंतरी ? अरै सा ! बै तो जमीन सूं जुड़ेड़ा मिनख है। फलाणो साहितकार ? बां रो तो कैवणो ई कांई.... इण री जमीन रा जाया-जलम्या है। बां री भासा जमीन सूं उठ्योड़ी है... लोक सूं उठ्योड़ी। अेक अेक सबद सूं माटी री सौरम आवै जाणै। अर अै ? अै फलाणाराम जी है। कनाडा मांय ठाडो बौपार है आं रो। हाल तीजी पीढी चालै पण अजै तांई सालोसाल आंवता रैवै अठै। ब्होत हेत है आंनै अठै री माटी सूं... आपरी माटी सूं।
अबैं बोलो थे ! आ बा ई माटी है जकी सूं हांडी बणै। अबार ई कैय सको थे... कै हांडी कमजोर हुवै ?
खैर... कीं और पड़ताळ करां। हांडी रा केई रूप हुवै। न्यारा न्यारा रूप अर न्यारी न्यारी बरत्यूं। हांडी रै रूप मांय पाणी तो घलै ई घलै... दळियो-खीचड़ी बी रांधीजै। बिंयां कदे कदे पकवानां (गरीबां रा ई) रो ई नम्बर पड़ जावै। लापसी बणै तो हांडी मांय, ढोकळा बणै तो हांडी मांय अर... । खैर.. आगै सरकां ! दूजो रूप है कढावणी रो। दूध उकाळण सारू। दूध बिलोवणै सारू हांडी बिलोवणो हुय जावै। कीं और ठाडी हुय`र बा माट हुय जावै तो छोटी हुंवती हुंवती कुलड़ियो। कुल मिलाय`र बात आ है कै इण कूणै सूं उण कूंणै तांई हांडी ई हांडी दीसै। आखै घर मांय हांडी सूं अळगो कीं नीं हुवै जाणै। .....थारै जची कोनी स्यात ! खैर जाणद्यो, अेक बात बताओ ! मिंदर मांय चोभ री जिग्यां कुणसी हुवै सा ? गरभघर ई नीं...जठै देवळी थरपीजै ? तो मिंदर मांय सैंग सूं अबोट जिग्यां हुयी गरभघर ! अर घर मांय ? थे कैयस्यो रसोई। अर रसोई मांय सगळो काम-धाम हुवै हांडी रो। अबैं बताओ हांडी सूं बेसी कीमती और कांई हुय सकै..।
हां, आजकलै जमानो कीं फुरग्यो लागै। गरीब रै घरां बी माटी री जिग्यां 'स्टील` लेली। हांडी रसोई सूं अलोप हुय`र माची हेटै का बाड़ै मांय गोबर थापणआळी ठौड़ जा बैठी। कांई कर सकां सा ! आजकलै हरेक चीज उतावळी ई 'आऊट डेटेड` हुय जावै। गाभां री दुकान मांय जावां तो हजारूं डिजाइन रो गाभो हुवै भलां ई पण महीनो ई कोनी निसरै कै सैंग रो सैंग 'आऊटडेटेड` ! फलाणो फैसन 'आऊटडेटेड`। फलाणो खिलाड़ी आऊटडेटेड... फलाणी चीज आऊट...। बिच्यारी हांडी रो तो डौळ ई कांई ! अर फेर कद रोपण लागी ही पग... कांई आज री बात है ? दुनियां मांय सैंग सूं जूनी सभ्यता है सिंधु सभ्यता। सिंधु सभ्यता पूरी री पूरी माटी री सभ्यता ही। बठै काळीबंगा मांय जाय`र देखो दखां ! हांडी कांई इतणी ठाडी हुया करै ? आखै गाम नै जीमा देवो भलां ई।
लारलै पांच हजार साल सूं चालतो आवै हो हांडी रो ओ राज। आज तांई इण सूं बेसी लाम्बो राज किण रो ई नीं हुयो। पण इब ? इब तो जाणै सगळां नाक ई रगड़ लीवी। माटी री हांडी ? छी...छी...। 'बैकवर्ड` हो कांई ? वाह सा वाह ! हांडी बपरायां सूं बैकवर्ड हुयीजै। कुण कैवै आ बात... बै ई भण्या गुण्या नीं जका सिंधु सभ्यता री बात करता थकां गुमेज करै अर ...अर हांडी री बात करतां सरम आवै... बैकवर्ड मानीजै ?
इब कुण बतावै बां नै। अरै भला माणसो ! जे थांनै हांडी सूं इतणी ई चिब है तो हांडी री जिग्यां देगचो क्यूं लेय`र आवो (देगचो बी हांडी रै डौळ बरगो हुवै, कांई हुयो जे बो माटी रो कोनी हुवै) ? इस्यो भांडो ल्यावो दखां जकै रै पींदो ऊपर अर मूंडो हेटै हुवै। का फेर हांडी सूं इतणी ई घिरणा है थांनै तो जेठ मांय पाणी स्टील रै बरतन मांय घाल्या करो। जद तो.. 'मां अे ! सुभानआळै घरां सूं कोरी माट लेय`र आयी अेक`।
हांडी माटी री ई हुया करै, काठ री नीं। हांडी बिनां सरै कोनी अर नीं सरै माटी बिनां। घर घर माटी रा चूल्हा अर माटी री ई हांडी। हांडी सूं दूर नां हुवो। माटी सूं दूर हुय जास्यो... अर हळवां हळवां इतियास सूं ई ! अर जे अचाणचक ई किण ई सेंटरियै मंंतरी रै चित्त चढगी तो ओजूं घर घर माटी री हांडी हुय जासी। पछै ले लेईयो दखां छिंटा ?

पूर्ण ार्मा 'पूरण`
प्रा० स्वा० के० रामगढ़
त० नोहर, जिला- हनुमानगढ़
९८२८७६३९५३

No comments:

Post a Comment